Σαν σήμερα: 17 Απριλίου 1975 – Η Πνομ Πενχ στα χέρια των Ερυθρών Χμερ

«Με ξέφρενο ενθουσιασμό και πανηγυρικές εκδηλώσεις τα στρατεύματα των κομμουνιστών έγιναν δεκτά χθες από τους κατοίκους, αλλά και τους στρατιώτες της Πνομ Πενχ, μετά την κατάρρευση της καμποτζιανής κυβερνήσεως. Ξένοι ανταποκριτές μετέδωσαν από την Πνομ Πενχ ότι, μετά την κατάληψη της πρωτευούσης στις 6 το πρωί (ώρα Ελλάδος) και την παράδοση της καμποτζιανής κυβερνήσεως, μία ώρα αργότερα, οι κάτοικοι της πόλεως κατέβηκαν στους δρόμους και υποδέχθηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό, τους στρατιώτες με τις μαύρες στολές των Χμερ Ρουζ», γράφει στο πρωτοσέλιδό της η «Καθημερινή» στις 18 Απριλίου 1975.

Η κατάκτηση της πρωτεύουσας από τους Ερυθρούς Χμερ σηματοδοτούσε για την Καμπότζη το τέλος του εμφυλίου πολέμου, ο οποίος διεξαγόταν από τον Μάρτιο του 1967 ανάμεσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Καμπουτσέας και τις κυβερνητικές δυνάμεις του βασιλείου της Καμπότζης και αργότερα της «Δημοκρατίας των Χμερ». Οι Ερυθροί Χμερ (Κομμουνιστικό Κόμμα Καμπουτσέας) υποστηρίζονταν από το Βόρειο Βιετνάμ και τους Βιετκόνγκ, ενώ οι δυνάμεις της μοναρχίας και, μετά τον Οκτώβριο του 1970, του καθεστώτος του στρατάρχη Λον Νολ υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ και το Νότιο Βιετνάμ.

«Οι κυβερνητικοί στρατιώτες, πετώντας τα όπλα τους, έσπευσαν να αγκαλιάσουν τους “αδελφούς τους” –όπως τους αποκαλούσαν– για αρκετή ώρα, άνδρες που πολεμούσε ο ένας τον άλλο για πέντε χρόνια αγκαλιάζονταν στις εσκαμμένες από τις ρουκέτες οδούς της Πνομ Πενχ», συνεχίζει η «Καθημερινή». «Η συμπεριφορά των νικητών, σύμφωνα με τους δημοσιογράφους, ήταν άψογη: έσφιξαν τα χέρια ανθρώπων που θεωρούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα εχθρούς και σεβάσθηκαν την παράκληση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού να μην εισέλθουν στο ξενοδοχείο “Λε Πνομ”, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα προσφύγων και αμάχων.

»Μέχρι αργά χθες το βράδυ, στρατιωτικά οχήματα γεμάτα από κομμουνιστάς και κυβερνητικούς στρατιώτες, διέσχιζαν τους δρόμους της καμποτζιανής πρωτευούσης ενώ οι κάτοικοι εζητωκραύγαζαν. Οι μόνοι πυροβολισμοί που ακούγονταν προέρχονταν από τα όπλα των επαναστατών που πυροβολούσαν στον αέρα για να εκφράσουν τον ενθουσιασμό τους», αναφέρεται παρακάτω.

Ωστόσο, αυτή η ειρηνική και εορταστική εικόνα της πόλης δεν κράτησε για πολύ. Οι Ερυθροί Χμερ, με επικεφαλής τον Πολ Ποτ, αποφασίζουν να εκκενώσουν την πόλη με πρόσχημα ότι επρόκειτο να τη βομβαρδίσουν οι Αμερικανοί. Ήταν η αρχή μιας τετραετίας θανάτων (υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους περίπου ενάμισι με δύο εκατομμύρια άνθρωποι), βασανιστηρίων και πείνας στα λεγόμενα «χωράφια του θανάτου», και ταυτοχρόνως η τελευταία φορά που είδαν τα σπίτια τους χιλιάδες άνθρωποι.

Για πολλούς, ήταν μία ακόμη αποτυχία των ΗΠΑ. Όπως σχολίαζε σχετικά το Γιουνάιτεντ Πρες, «η πτώση της Καμπότζης που επί πέντε ολόκληρα χρόνια διατηρήθηκε στον πόλεμο της Ινδοκίνας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορεί να μην έχει συγκλονιστικές διεθνείς επιπτώσεις, αλλά οπωσδήποτε αποτελεί άλλη μία μαύρη σελίδα στην αμερικανική εξωτερική πολιτική.

»Εκτός από τον φοβερό απολογισμό σε ανθρώπινα θύματα, ένα εκατομμύριο νεκροί και τραυματίες, ο πόλεμος της Καμπότζης κόστισε στις Ηνωμένες Πολιτείες 1,6 εκατομμύρια δολλάρια την ημέρα, δηλαδή ένα σύνολο περίπου δύο δισεκατομμυρίων δολλαρίων, για κρατήσουν στην εξουσία την ανίκανη και σε μεγάλο βαθμό διεφθαρμένη κυβέρνηση του στρατηγού Λον Νολ ο οποίος, είχε ανατρέψει το 1970 με πραξικόπημα, την νόμιμη κυβέρνηση του πρίγκιπος Νοραντόμ Σιχανούκ».

Εν τέλει, η κυβέρνηση των Ερυθρών Χμερ ανατράπηκε το 1979 από βιετναμέζικα στρατεύματα που εισέβαλαν στην Καμπότζη, εγκαινιάζοντας μια νέα περίοδο ανταρτοπόλεμου που διήρκεσε μέχρι τη δεκαετία του 1990.

Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης