ΜΟΣΧΑ - ΠΕΚΙΝΟ – ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ

 

ΜΟΣΧΑ - ΠΕΚΙΝΟ – ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ

ΜΕΡΟΣ 1

Λογικώς, η Ρωσία και η Κίνα θεωρούνται οι κύριοι «δικαιούχοι» της δυτικής αποχωρήσεως από το Αφγανιστάν εν σχέσει προς την πολιτική τους επιρροή και την πιθανήν άσκηση εξουσίας. Ωστόσον, τόσον στην κινεζική όσο και στην ρωσική δημοσία συζήτηση, παραλλήλως με τα θριαμβευτικά σχόλια για την αποτυχία της Δύσεως, εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες για την κατάσταση της περιφερειακής ασφαλείας. Οι εμπλεκόμενοι Δυτικοί πρέπει να αναζητήσουν μια λεπτομερεστέρα κατανόηση των προοπτικών του Πεκίνου και της Μόσχας. Αυτό θα ημπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ευκαιρίες συνεργασίας οι οποίες εξυπηρετούσαν την σταθεροποίηση της Κεντρικής Ασίας και του Αφγανιστάν. Βεβαίως, ενόψει της εντεινομένης παγκοσμίου συστημικής αντιπαλότητος, το πεδίον συνεργασίας θα παραμείνει περιορισμένο.

Στις «δυτικές» αναλύσεις, επικρατεί η πεποίθηση ότι η Μόσχα και το Πεκίνο χρησιμοποιούν τώρα το κενόν ισχύος που άφησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο Αφγανιστάν για να διευρύνουν τις εκεί θέσεις τους. Αυτό βεβαίως ισχύει εν μέρει: Οι ΗΠΑ αποχωρούν από το Αφγανιστάν προκειμένου να μεταμορφώσουν την παγκόσμιο στρατηγική τους. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι (…. ως είθισται μεταπολεμικώς) δεν έχουν άλλην επιλογή …. παρά να ακολουθήσουν την Ουάσινγκτον.

Έτσι, από την κινεζική και την ρωσική σκοπιά, η αποχώρηση από το Αφγανιστάν αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της προοδευτικής αποδυναμώσεως της δυτικής συμμαχίας. Αυτό και μόνον αποτελεί ώθηση για τη Μόσχα και το Πεκίνο, καθώς εδώ και αρκετά έτη επιζητούν το τέλος της φιλελευθέρας παγκοσμίου τάξεως που κυριαρχείται από την Αμερική και γενικότερον την σύγχρονο «Δύση». Όσοι όμως πασχίζο

υν να περιορίσουν τις προοπτικές και των δύο αυτών εμπλεκομένων σε παγκόσμιο επίπεδο θα συνεχίσουν να υπολείπονται. Διότι η αποτυχία της Δύσεως δεν σημαίνει αυτομάτως κέρδη για το Πεκίνο και την Μόσχα. Μία τέτοια προσέγγιση θα ήταν επιεικώς ανόητος. Άλλωστε, η Κίνα και η Ρωσία πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που θα ημπορούσαν να προέλθουν από το Αφγανιστάν σε περιφερειακό επίπεδο θέτοντες σε άμεσον κίνδυνο τα κινεζικά και ρωσικά συμφέροντα.


«Παρακμή της Δύσεως» και αρχή μιας Νέας Παγκοσμίου Τάξεως ;

Από την σκοπιά της Μόσχας, η αποχώρηση της Δύσεως από το Αφγανιστάν είναι ένδειξη της παρακμής της αμερικανικής ηγεμονίας. Συμφώνως προς αυτήν την άποψη, η αποχώρηση από το Αφγανιστάν βαθαίνει σαφώς την κρίση της αμερικανικής ταυτότητος και μαρτυρεί την αυξανομένη αστάθεια και πολυμερή ευπάθεια των δυτικών φιλελευθέρων δημοκρατιών και της εξωτερικής τους πολιτικής. Η αποτυχία της Δύσεως στο Αφγανιστάν θεωρείται από την Μόσχα ως ένα ακόμη ορόσημον στο δρόμο προς μια πολυπολική παγκόσμιο τάξη, στην οποίαν οι ΗΠΑ θα είναι απλώς μια μεγάλη δύναμη μεταξύ των άλλων δυνάμεων και θα δέχονται εμφανώς την κινεζική πίεση.

Στο μέλλον, μια «άλλη» διαφορετική Δύση υπό εξασθενημένη αμερικανική ηγεσία θα πρέπει να απέχει από την «εξαγωγή δημοκρατίας» μέσω πολιτικών αλλαγής καθεστώτος σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ συμβολίζει σαφώς την νέα αναξιοπιστία της Ουάσινγκτον στις σχέσεις με τους εταίρους και συμμάχους της σε όλο τον κόσμο (από την σκοπιά της Ρωσίας, αυτό είναι ένα μήνυμα που στην εγγύς γειτονία της αφορά κυρίως στην Ουκρανία). Ρώσοι παρατηρητές καταγράφουν με προσοχή την απογοήτευση εκείνων των ευρωπαίων εταίρων του ΝΑΤΟ που ήλπιζαν αφελώς σε μιαν αναγέννηση της υπερατλαντικής συμμαχίας …. υπό την διοίκηση του Μπάϊντεν στην Ουάσινγκτον (!).

Στην Μόσχα, η αναταραχή στο Αφγανιστάν αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανίκανη να ενεργήσει ανεξαρτήτως! Υπό αυτήν την άποψη, το ερώτημα εάν - και πόσοι - πρόσφυγες από το Αφγανιστάν θα πρέπει να γίνουν δεκτοί στην Ευρώπη θέτει την χαλαρά συνοχή της σε δοκιμασία και προφανώς υπονομεύει την ευρωπαϊκή συναίνεση για τις «κοινές ανθρωπιστικές αξίες». Όσον αφορά στο Αφγανιστάν (και πέραν αυτού γεωγραφικώς), το προσκήνιον ανήκει πλέον στην Κίνα, στην Ρωσία και στους σχετικούς περιφερειακούς δραστηρίους παράγοντες, όπως το Πακιστάν και το Ιράν.

Και στο Πεκίνο, η αποχώρηση της Δύσεως από το Αφγανιστάν θεωρείται ως μια ακόμη ένδειξη ότι «η Δύση παρακμάζει και η Ανατολή αναδύεται», ένα αφήγημα που χρησιμοποιείται ολοέν και περισσότερο στο πλαίσιον της παγκοσμίου συστημικής αντιπαλότητος. Η Κίνα επίσης εξέλαβεν αμέσως την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν ως ευκαιρία να δώσει σήμα σε άλλες χώρες, (συμπεριλαμβανομένων και των «αμερικανοπλήκτων» ευρωπαϊκών), ότι δεν ημπορούν να βασίζονται στις ΗΠΑ. Ταυτοχρόνως, αυτή η απόσυρση επηρεάζει επίσης αμέσως την Κίνα, στον βαθμόν που οι ΗΠΑ έχουν ανακοινώσει ότι στο εξής θα συγκεντρώσουν τους διαθεσίμους πόρους τους στην «απόλεμο σύγκρουση» με την Κίνα στον Ινδο-Ειρηνικό. Η επίσημος κινεζική αφήγηση επισημαίνει συχνάκις ότι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι με την αποσυρσή τους κατέλειπαν ένα χάος στο Αφγανιστάν και τώρα περιμένουν από την Κίνα και την Ρωσία να αναλάβουν το κόστος και τις συνέπειές της. Ωστόσον, το εάν η Κίνα συνεργασθεί ή όχι με τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, εξαρτάται από το πώς θα ενεργούν οι ΗΠΑ έναντι της Κίνας «αλλού» (δηλαδή στον Ινδο-Ειρηνικό).


Σε περιφερειακό επίπεδο, οι κίνδυνοι είναι πρόδηλοι.

Υπό το επίπεδον των ζητημάτων της παγκοσμίου τάξεως, έρχονται στο προσκήνιον πολυστρωματικοί κίνδυνοι, τους οποίους η Μόσχα και το Πεκίνο αντιμετωπίζουν τώρα στο Αφγανιστάν. Από την κινεζική σκοπιά, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι μια επίδραση «διαρροής» ή «διαπιδύσεως» της αφγανικής απειλής, η οποία θα ημπορούσε να προκύψει τόσον από την ριζοσπαστική ισλαμική τρομοκρατία όσον και από την εισροή ναρκωτικών στην Κίνα.
Το βασικόν ενδιαφέρον της Κίνας όσον αφορά στο Αφγανιστάν επικεντρώνεται (εδώ και καιρό) αποκλειστικώς στην ασφάλεια των συνόρων της. Αυτό οφείλεται αφ’ ενός στις απειλές ασφαλείας που προέρχονται από το Αφγανιστάν και αφ’ ετέρου στην εγγύτητά του με την αυτόνομο περιοχή του Σιντζιάνγκ («Κινεζικού Τουρκεστάν»).
Στο Σιντζιάνγκ, το Πεκίνο υποψιάζεται ότι υπάρχουν δυνητικοί ισλαμιστές τρομοκράτες μεταξύ της μουσουλμανικής μειονότητος των Ουϊγούρων και ως εκ τούτου έχει λάβει μια σειρά από νέα ακραία προληπτικά μέτρα ασφαλείας για να ενισχύσει τον έλεγχο των Ουϊγούρων, συμπεριλαμβανομένων των αποκαλουμένων «στρατοπέδων επανεκπαιδεύσεως», τα οποία παραλλήλως είναι στρατόπεδα κρατήσεως. Η κινεζική κυβέρνηση βλέπει τις τρομοκρατικές ομάδες - ιδιαιτέρως το «Τουρκεστανικό Ισλαμικό Κόμμα» (TIP - Türkistan Islam Partiyisi), τέως γνωστόν ως «Ισλαμικό Κίνημα Ανατολικού Τουρκεστάν», το οποίον επιδιώκει την ανεξαρτησία του Σιντζιάνγκ - ως τη μεγαλυτέραν απειλή για την εθνική της ασφάλεια.

Από αυτήν την άποψη, η κατάσταση ασφαλείας στο Σιντζιάνγκ είναι ένα από τα κύρια μελήματα της ηγεσίας στο Πεκίνο. Όταν το ΝΑΤΟ ανεκοίνωσε το 2010 ότι τερματίζει την αποστολή της ISAF στο Αφγανιστάν, το Πεκίνο είχε ήδη αναρωτηθεί εάν και πώς θα ημπορούσε να διασφαλιστεί μακροπροθέσμως η ασφάλεια στο Αφγανιστάν, σε περίπτωση σταδιακής αποχωρήσεως των διεθνών στρατευμάτων. Η απειλή για την Κίνα έγινε πλέον απτή μετά την εγκαθίδρυση ενός κλάδου του «Ισλαμικού Κράτους» στο Αφγανιστάν το 2015. Το Πεκίνο φοβάται ότι το «ISIS-K» (το «Κ» αφορά στην ιστορική περιοχή του Χορασάν) εκέρδισεν έδαφος επίσης και στην επαρχία Μπανταχσάν του Αφγανιστάν, που συνορεύει με την Κίνα, καθώς και ότι ένας αυξανόμενος αριθμός υποστηρικτών του TIP εντάσσεται στην ομάδα (δρων παραλλήλως με τις εξελίξεις στα τέλη της δεκαετίας του 1990 υπό την τότε κυριαρχία των Ταλιμπάν, όταν οι ριζοσπαστικοί Ισλαμιστές από το Αφγανιστάν υπεστήριζαν το αυτονομιστικό κίνημα του Σιντζιάνγκ). Αν και τα μόνα σύνορα (που έχουν μήκος 76 χιλιόμετρα και ευρίσκονται στο ανατολικό άκρο του Διαδρόμου Βαχάν, μιας στενής λωρίδος εδάφους του Αφγανιστάν, στο ανατολικότερον μέρος της χώρας, εκτεινομένης μέχρι και την Κίνα, και διαχωριζούσης το Τατζικιστάν από το Πακιστάν και το Κασμίρ) ήτοι μεταξύ Κίνας και Αφγανιστάν ημπορούν να ελεγχθούν ευκόλως (από το 2017 υπάρχει επίσης κινεζικό προσωπικό ασφαλείας από την αφγανική πλευρά), η Κίνα ανησυχεί επίσης και για άλλα σύνορα, ειδικώς με το Τατζικιστάν.

Λόγω της δυσκολίας προσβάσεως σε συνοριακές περιοχές τόσον με το Αφγανιστάν όσον και με την Κίνα, το Τατζικιστάν θεωρείται μια χώρα που προσφέρει στις τρομοκρατικές ομάδες μιαν ιδιαιτέραν ευκαιρία να διεισδύσουν στο Σιντζιάνγκ. Συνεπώς, η Κίνα διεξάγει τώρα κοινές αντιτρομοκρατικές ασκήσεις με το Τατζικιστάν (οι πλέον πρόσφατες των οποίων επραγματοποιήθησαν στις 18-20 του παρελθόντος Αυγούστου), ενώ διατηρεί αντιτρομοκρατική συνεργασία με το Πακιστάν και το Τατζικιστάν από το 2016 (όπως έπραττε και με το πρώην Αφγανιστάν).

Τα τελευταία έτη η Κίνα επιδιώκει τον διάλογον με τους Ταλιμπάν σε διμερή αλλά και πολύπλευρο μορφή (επί παραδείγματι από το 2016, στο πλαίσιον της «Τετραμερούς Ομάδος Συντονισμού» μαζί με το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τις ΗΠΑ). Αυτές οι επαφές έθεσαν τις βάσεις για τις τρέχουσες ανταλλαγές μεταξύ εκπροσώπων του Πεκίνου και των Ταλιμπάν. Ο υπολογισμός του Πεκίνου εδώ είναι ότι, προς το παρόν, μια κυβέρνηση των Ταλιμπάν ημπορεί να είναι η πιθανότερον ικανή να σταθεροποιήσει την ασφάλεια των συνόρων της Κίνας και να κρατήσει τον ISIS-K σε απόσταση. Ήδη, υποδεχομένη τους Ταλιμπάν στην Τιαντζίν, η Κίνα έδειξεν ότι ήταν πρόθυμος να αναγνωρίσει κυβέρνηση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ. Σε αντάλλαγμα, δεν ημπορεί παρά να υποτεθεί ότι το Πεκίνο έχει λάβει διαβεβαιώσεις πως οι Ταλιμπάν θα συνεργασθούν με την Κίνα προκειμένου να αποτρέψουν την είσοδο ριζοσπαστικών ισλαμιστικών τρομοκρατικών ομάδων στο Σιντζιάνγκ.

Η Μόσχα επιδιώκει τρεις βασικούς αντικειμενικούς σκοπούς με την πολιτική της στο Αφγανιστάν : Πρώτον, η τρέχουσα αστάθεια στο Αφγανιστάν δεν πρέπει να επεκταθεί πέραν των συνόρων του στην Κεντρικήν Ασία.
Αυτό δεν αφορά μόνον στις εχθροπραξίες, αλλά και στην φυγή και μετανάστευση. Ο κίνδυνος αποσταθεροποιήσεως των ρωσικών συμμαχικών δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας προκαλεί ευλόγως μείζονα ανησυχία.
Επίσης, η τρέχουσα κατάσταση προσφέρει στην Μόσχα μιαν ευκαιρία να εδραιώσει την θέση της ως εγγυήτρια ασφαλείας για την περιοχήν της Κεντρικής Ασίας. Μια ενδεχομένη ανανεωμένη δυτική παρουσία στην Κεντρική Ασία για την σταθεροποίηση του περιβάλλοντος περί το Αφγανιστάν αποκλείεται ρητώς και άρδην στην Μόσχα, ως ανεπιθύμητη.

Στην πρόσφατον ιστορία της η Ρωσία έχει υποστεί μια σειρά σφοδρών τρομοκρατικών επιθέσεων με ισλαμιστικά κίνητρα και θεωρεί τον συνδυασμόν ισλαμιστικών ομάδων στον ρωσικό βόρειο Καύκασο με τους επαναπατριζομένους από εμπόλεμες ζώνες όπως η Συρία και με τα διακρατικά τρομοκρατικά δίκτυα ως εξαιρετικώς σημαντική απειλή.
Επομένως, κατά δεύτερον αντικειμενικό σκοπόν, οι διεθνικές τρομοκρατικές ομάδες όπως το ISIS(-K) ή η Αλ Κάϊντα θα πρέπει να αποτραπούν από το να ανακτήσουν την θέση τους στο Αφγανιστάν και εκείθεν να διεξάγουν επιχειρήσεις στην Κεντρική Ασία ή στην Ρωσία. Τέλος, ο περιορισμός της διακινήσεως ναρκωτικών προελεύσεως Αφγανιστάν ή και διελεύσεως από την χώρα, είναι ο τρίτος αντικειμενικός σκοπός της ρωσικής πολιτικής.


Α. Κωνσταντίνου 

http://istos.net.gr